O Chhau slow kilka...

Chhaya, to w sanskrycie cien. cien, ktory moze ukryc nasze ja. Cien, ktory moze byc maska, pod ktora skryjemy swoja tozsamosc, przestanie istniec nasze ja, a my przeistoczymi sie w kogos innego. Chhau, to jeden z niewielu rodzajow tanca indyjskiego, w ktorym to cialo, a nie ukryta pod maska twarz jest glownym srodkiem ekspresji.

Sa 3 bardzo rozne od siebie style Chhau: Seraikella ze stanu Jharakhand, Mayurbhanj, z okolic Baripady w stanie Orissa i Purulia z Bengalu.
Nie wiadomo dokladnie jak bardzo odlegle sa poczatki chhau. Etymologia nazwy tez budzi watpliwosci. Niektorzy uwazaja, ze slowo "chhau" pochodzi od "chhauni" oznaczajcego koszary, co podkreslaloby, ze taniec ten jest zwiazany ze sztukami walki. Inni twierdza, ze nazwa tanca zwiazana jest ze slowem "chhai" lub"chhatak", ktore okresla klaunade, badz tez z juz wspomnianym slowem "chhaya" - cien.

Tancerze Pulkit Gupta I Govind Mahato przedstawiaja pojedynek dwoch wojownikow
Originally uploaded by joanna ponikiewska

Wszystkie style chhau oparte sa na cwiczeniach zwanych Parikhanda (od slow "pari" - tarcza i "khanda" - miecz) wykonywanych przez zolnierzy trymajacych w rekach wlasnie miecz i tarcze. Cwiczenia te maja na celu przygotowanie sprawnosciowe ciala i traktowane sa jako wstep do nauki wlasciwej techniki tanecznej. Podstawy techniki chhau stanowia: chaali - kroki taneczne, ktore sa odwzorowaniem otaczajacej nas natury, np. Baagh chaali - krok tygrysa, Mayoor chaali - krok pawia; khel rozne sposoby poslugiwania sie mieczem i uphli na ktore skalda sie 36 wystylizowanych ruchow opisujacych codzienne czynnosci wykonywane przez ludzi i zwierzeta.
Najciekawsza grupa krokow stanowia wlasnie uphli gdzie uzywajac tylko dolnych konczyn tancerz wykonuje ruchy oddajace czynnosci takie jak czyszczenie bransoletek, zakladanie sari, czy ukazujace pawia pijacego wode. Intersujace jest rowniez to, ze mimo iz tradycyjnie chhau bylo tanczone wylacznie przez mezczyzn, to az polowa z 36ciu uphli opisuje typowe zajecia mieszkanki indyjskiej wioski: kharikiba - zamiatanie podlogi, gobar kudha - zbieranie wysuszonych krowich plackow, sari pinda - nakladanie sari itd. Jest tez wiele choreografii w ktorych wystepuja kobiece postacie (takie jak Chandrabhaga, czy Durga) lecz tradycyjnie byly one tanczone przez mezczyzn przebranych za kobiety.
Wedlug jednego z moich 3 nauczycieli chhau - Guru Sapana Acharya w 1931 roku grupa tancerzy chhau z Seraikelli miala wyruszyc na turnee po europie i czlonkowie tejze grupy zadecydowali, ze zabiora ze soba rowniez 2 tancerki po to by uatrakcyjnic pokaz. W ciagu jednego tylko wieczoru skomponowano dla nich specjalna nowa choreografie "Devadasi" i od tego czasu kobiety zostaly rowniez dopuszczone do nauki chhau.

Tancerze Govind Mahato i Shushant Maharana w tancu Radha Krshna
Originally uploaded by joanna ponikiewska

Maska to kolejny wazny, a moze nawet najwazniejszy element chhau. Moj Guru ji czesto powtarza, ze chhau nie moze istniec bez maski, bo twarz nie jest w stanie w pelni odawac emocji jesli cialo jest w ciaglym ruchu. Twarz tancerz jest ukryta pod maska i dlatego wszystkie emocje musz byc przekazane przez stylilizowane pozy i ruchy ciala. W chwili obecnej maski uzywane sa w Seraikella i Purulia chhau. W Mayrbhanj chhau masek uzywa sie bardzo sporadycznie, chociaz byly one w uzyciu az do dziewietnastego wieku. Maski Seraikella chhau sa moim zdaniem bardzo lyriczne i sugestywne z pieknie namalowanymi, nieco rozmazonymi oczami, a Purulia chhau uzywa bardziej skomplikowanych masek i nakryc glowy, ktore swoim wygladem przypominaja wizerunki bostw w bengalskich swiatyniach.

Guru Shashadhar Acharya i Guru Shukant Kr Acharya w tancu Ratri - Noc
Originally uploaded by joanna ponikiewska

Seraikella wydaje sie byc najbardziej delkatnym ze wszystkich 3 stylow, choc rowniez i w tej odmianie chhau niektore choreografie oparte sa na tancach wojownikow. Uklady taneczne chhau z Puruli maja w sobie wiele elementow akrobatycznych, ze skokami, saltami itd. Mayurbhanj chhau zachowalo natomiast duzo ze swoich korzeni zwiazanych ze sztukami walki - wiele choreografi reprezentuje pojedynki miedzy grupami tancerzy, lub pojedynczymi wojownikami.
Ciekawe jest rowniez to, ze artysci zwiazani z Purulia chhau przynaleza zazwyczaj do spolecznosci plemiennej (Mura, Bhumij, Kurmi)i ze ta odmiana chhau nie byla nigdy objeta patronatem z strony wladcow Puruli. W wypadku Mayurbhanj chhau wladcy z regionu Baripada byli patronami tanca, choc sami nie byli bezposrednio powiazani z tancem. Jedynie w wypadku Seraikella chhau czlonkowie rodziny krolewskiej byli nie tylko patronami tej sztuki, ale rozwniez tancerzami i cenionymi choreografami. Maharaja Bijoy Pratap Singh Deo jest uwazany za najwiekszego choreografa i reformatora Seraikella chhau. Wedlug mojego Guru ji Sapana Acharya na poczatku dwudziestego wieku Rabindranath Tagore, jeden z najwiekszych poetow indyjskich, zostal zaproszony na pokaz Seraikella chhau. Po wystepie skomentowal on tak " piekny taniec, ale brak w nim emocji (bhav)". Wtedy to Maharaja Bijoy Pratap Singh Deo postanowil wprowadzic zmiany w tancu chhau - wprowadzil on nowe motywy i tak obok znanych juz choreografi o charakterze mitologicznym (Chandrabhaga), czy sztuk walki pojawily sie choreografie zwiazane z emocjami towarzyszacymi zyciu ludzkiemu, np. Nabik (przewoznik lodzia).


Ze szczegolnym podziekowaniem dla A. Zawsze lubilam sluchac twoich bajek... i zebys wiedzial, ze w zyciu nigdy nie jest za pozno.